Nara

"Japonia to kraj pełen bogactw, Nara jest jednym z jego klejnotów"

Obecnie Nara to nazwa prefektury w środkowym Honsiu oraz miasta, będącego stolicą tej prefektury. Celem tego artykułu jest przybliżenie, czym jest, a czym była Nara w historii Japonii. Chociaż zadanie wydaje się niemożliwe, żeby scharakteryzować miasto sięgające dziejami 1300-u lat, i w którym zabytki liczą się na tysiące, postaram się choć troszkę zaprezentować dawną stolicę Kraju Kwitnącej Wiśni.

Czym jest Nara współczesna? Gdzie leży? Jak zostało wspomniane: na Honsiu. Miasto Nara znajduje się na północy prefektury Nara, mniej więcej 135 i pół stopnia długości wschodniej oraz 34 i pół stopnia szerokości północnej. Prefekturę Nara otaczają inne prefektury, które także zapisały się w historii Japonii: Kioto, Mie, Wakayama, Osaka. Dane z października 2002 podają, ze zamieszkuje miasto Nara ponad 360 tys. mieszkańców. Jak na polskie warunki, byłoby to sporo, jednakże w Japonii taka wielkość sytuuje je w okolicach miejscowości średnich. Tym bardziej, że jeszcze w latach 70-tych populacja była o ponad 100 tys. mniejsza. Stąd wręcz, ś. p. Jolanta Tubielewicz wspomina w swoim opracowaniu "Nara i Kioto" o prowincjonalności tego miasta. Co ciekawe, wśród mieszkańców zdecydowanie dominują panie, no, i patrząc na statystyki, potwierdza się fakt zmniejszania się dzietności kobiet. Coraz mniej małych Narańczyków (?) przypada na jedną rodzinę. Spójrzmy też na plan. Kształt, który kompletnie nie pasuje do tego, o czym myśleli jego założyciele z początków średniowiecza.

Powyższa mapka pokazuje, jak Nara rosła w czasach nowoczesnych, kiedy to po kolei dołączano do niej przyległe osady.
* 1898. Nara w 1898 roku
* 1923 włączenie wioski Saho
* 1939 włączenie wioski Byakugouji
* 1940 włączenie wioski Miato
* 1951 włączenie wsi: Daianji, Toichi, Heijo
* 1955 włączenie wsi: Tatsuichi, Meiji, Gokadani, Obitoke, Tomio, Fushimi-cho
* 1957 włączenie wsi: Tawara, Yagyu, Oyagyu, Higashi-sato, Sagawa.

Jak wiec widać, największe obszarowe wzrosty miasta miały miejsce w latach 50-tych ubiegłego wieku.

Przemysł Nary? No cóż, niespecjalnie wyjątkowy. Rolnictwo? Statystyka pokazuje na zmniejszającą się liczbę gospodarstw prefektury. Dochodzi jednak do tego potężna turystyka - ponad 13 milionów odwiedzających rocznie, których to liczba utrzymuje się na mniej więcej równym poziomie od wielu lat. ImageNara w VIII wieku - kształt miasta i najważniejsze budowle. Kreska biegnąca w dół od terenu pałacu cesarskiego Daidairi przedstawia przebieg głównej ulicy Suzaku-oji. Suzaku-oji dzieli miasto na dwie części: wschodnią, zwaną Lewą Stolicą, czyli Sakyo oraz zachodnią, nazywaną Prawą Stolicą, czyli Ukyo. Co wiemy o najwcześniejszych dziejach Nary? Stosunkowo niewiele. Obszar ten był zasiedlony przez ludzi uprawiających ryż. Odnaleziono w pobliżu Nary ziemne budowle oraz narzędzia kamienne pochodzące z epok Jômon i Yayoi. W okresie Kofun w okolicach Nary funkcjonowało kilka mocnych rodzin, które później odcisnęły swoje piętno na historii Japonii. Były to m. in.: klan Wani, później zwany Kasuga, rodziny Oya oraz Ono, wreszcie klan Hijikata potem przemianowany na Sugawara. Jednakże prawdziwa świetność Nary nastała wraz z wiekiem VIII, a okres, w który wkroczyła wtedy historia Japonii został nazwany właśnie epoką Nara. Dlaczego Nara, a nie Heijo-kyo, jak brzmiała właściwa nazwa miasta? Nie wiadomo, jednak jest faktem, że już na samym początku nawet w dekretach cesarskich przy słowie "Heijo" dodawano "czytaj Nara".

Przenieśmy się teraz na chwilę do roku 708. Cesarzowa Gemmyo właśnie wydała dekret o budowie nowej stolicy na nizinie w prowincji Yamato. Dlaczego akurat tam? Pewną rolę odegrali geomanci, którzy swoimi metodami sprawdzili szczęśliwe miejsce. Poza tym jednak teren był bardzo dobry. Na wschodzie Narę otaczała rzeka, a na południu było jezioro. Wody więc było pod dostatkiem. Na północy znajdowała się góra, a na zachodzie przebiegała, co bardzo ważne, droga, która ułatwiała transport. Zresztą ogólnie teren był bardzo ładny, obficie zaopatrzony w wodę i położony niedaleko portu Naniwa, który w przyszłości przeobrazi się w olbrzymie miasto Osaka. Szerokie nizinne łąki pozwalały na stworzenie odpowiedniego projektu dużego miasta, odpowiadającego potrzebą, jak i dostosowanego do godności japońskich władców. Stworzono specjalny urząd Nara-no miyako-o tsukuru tsukasa, jako komórkę odpowiadająca za budowę nowego miasta stołecznego. Także specjalny wysłannik udał się do chramu Ise-jingo, aby poinformować o decyzji cesarskiej boginię Amaterasu. W XII miesiącu roku odprawiono ceremonię jichinsai, czyli modły o pokój nowego miasta i ruszyła budowa. Pierwszy etap budowy skończył się w roku 710 i odtąd cesarze przez kilkadziesiąt lat, z niewielkimi przerwami, zamieszkiwali w tym mieście. Przed Narą nie było stolic w naszym rozumieniu tego słowa. Po każdej śmierci cesarza teren, na którym przebywał, był uznawany za nieczysty. Toteż za każdym razem opuszczano starą stolicę i tworzono nową na okres następnego panowania. Rzecz jasna, taka sytuacja utrudniała sprawne administrowanie krajem, dlatego też już edykt z 646 roku zapowiadał wzniesienie stałej stolicy. Wprawdzie jego realizacja potrwała dosyć długo, ale warto było czekać. Licząca w chwilach świetności 200 tys. mieszkańców Nara, dla której wzorem była Cz'ang-an - chińska stolica dynastii T'ang, była w owym czasie jednym z największych i najwspanialszych miast świata, świetnie i nowocześnie zaprojektowanym. Miasto miało kształt prostokąta nieco wydłużonego w kierunku południkowym: 4,3 x 4,8 kilometra, czyli trzykrotnie więcej od poprzedniego miasta stołecznego Fujiwara-kyo. Niedługo po intronizacji nowej stolicy dobudowano kolejne kwartały: Gekkyo, czyli Stolicę Zewnętrzną oraz Ukkyo-Hokuhembo - Rejon Północny Prawej stolicy. Gekkyo wzniesiono na północnym wschodzie, jako pas o wymiarach 2,2 x 1,7 kilometra, a Ukkyo-Hokuhembo na północy w kształcie wstęgi długiej na 1,1 kilometra, a szerokiej na 260 metrów. Miasto dzieliło się na kwartały nazwane bo, których granice wyznaczały ulice: biegnące z północy na południe bo-oji oraz ze wschodu na zachód oji. Wszystkie te duże arterie były numerowane: oji od 1 do 9 licząc od północy, natomiast z bo-oji była sprawa nieco bardziej skomplikowana. Po jednej stronie stolicy, było ich ponumerowanych liczbowo 4, po drugiej: kolejne 4 plus 3 krótsze w Części Zewnętrznej, czyli razem 7 numerów. Natomiast przez sam środek miasta południkowo biegła wielka arteria Suzaku-oji prowadząca od bramy Rashomon aż do dzielnicy cesarskiej Daidari. Dzieliła ona stolicę na dwie części: wschodnią - tzw. Sakyo, czyli Lewą Stolicę i Ukyo, czyli Prawą Stolicę. Wspaniałość miasta pokazuje miedzy innymi szerokość ulic. Suzaku-oji miało jej aż 85 metrów!!! Inne oji ok. 24 metrów natomiast mniejsze koji, które wyznaczały podobszary leżące wewnątrz bo zwane tsubo albo cho, ok. 12 metrów. Nawet nie chce mi się porównywać z tym mojego rodzinnego Wrocławia, którego ulice są ... ech.
Narę otaczał mur, w którym, być może, wytyczono 12 bram po 3 z każdej strony. Odkryto archeologicznie pozostałości tylko jednej, wspomnianej już bramie Rashomon w południowym murze, której ruiny przykryła rzeka Saho. Była to olbrzymia budowla o szerokości 62 metrów i długości 22 metry. Liczba pozostałych bram bierze się z porównania z chińskim pierwowzorem, jednak szczegółów nie znamy.
Północny fragment miasta o wielkości ok. 1 kilometra kwadratowego zajmowało serce miasta, czyli dzielnica cesarska nazywana Daidari lub Heijo-kyo. Znajdowały się tutaj kwatery cesarskie, dworskie, urzędy, biura i budynki ceremonialne, a także pomieszczenia gospodarcze. Rankiem, wszystkich mieszkańców Daidari budził odgłos bębna, który pełnił także rolę sygnału do otwarcia bram. Za określanie czasu uderzeń w bęben odpowiadał uczony - specjalista od zegara wodnego, czyli rokoku - hakase.
Kolejne bębnienie godzinę po świtaniu wyznaczało porę otwarcia urzędów, a południowe porę ich zamknięcia. W południe także zaczynał się handel na bazarach miejskich obydwu dzielnic stolicy, który trwał aż do wieczora. Toteż, jeżeli ktoś chciał załatwić sprawę urzędową, czynił to przed południem, a zakupy po. Wieczorne bębnienie wyznaczało czas zamknięcia bram i rynków. Miasto pogrążało się w mroku, oczywiście poza dworem cesarskim i domami dostojników oświetlanymi kosztownymi lampami olejowymi. Wspomniane wcześniej bazary na rynkach mieściły się przy ósmej oji, pomiędzy drugą, a trzecią bo-oji. Przy czym szybko bazar na rynku wschodnim skupił w sobie handel całego miasta
Nara to okres pobożnych cesarzy i cesarzowych. To budowa wspaniałych świątyń i wielki wpływ mnichów buddyjskich na rządy. Prawdopodobnie on właśnie spowodował, że cesarz Kammu postanowił przenieść stolicę do Nagaoki. Ponieważ do budowy użyto części materiałów z Nary, miasto zaczęło pustoszeć. Ostatecznie dekret intronizujący nowe miasto stołeczne wydano 11-ego miesiąca 784 roku. Kilka lat później nastąpiła kolejna przeprowadzka do Heian-kyo, a Nara powoli pogrążała się w cieniu prowincjonalnego zapomnienia.
Poważniej wielką historia Nary zainteresowano się dopiero w wieku XX-tym. Urzędnik Sekino Tadashi wydał w 1907 roku książkę "Heijo-kyo-osobi Daidari-ko", czyli "Uwagi o stolicy Heijo oraz pałacu cesarskim". Inną zasłużoną osobistością, która nie tylko przypomniała Narę Japończykom, jak Sekino, ale doprowadziła do powstania stowarzyszenia zajmującego się badaniami śladów wspaniałej przeszłości dawnej stolicy był ogrodnik Tanada Kajuro. Tak długo apelował u władz i urzędów, aż wreszcie wymusił powstanie stowarzyszenia oraz rozpoczęcie badań archeologicznych.
Narę odwiedza wielu turystów. Najczęściej przyjezdni zwiedzają sławne świątynie: Todaiji, Kofukuji oraz chram Kasuga. Nic więc dziwnego, ze w Narze, gdzie turystyka odgrywa tak olbrzymią rolę właśnie tutaj mieści się centrum miejskiego życia. W tych okolicach, czyli w tak zwanej Wschodniej Stolicy (dawne Gekko) jest jednak wiele więcej rzeczy do zobaczenia. Można odwiedzić Muzeum Narodowe organizujące wystawy przedmiotów z okolicznych świątyń. Także tutaj była usytuowana świątynia Daianji, którą zbudowano w 716 roku, a która miała pozycję zbliżona do Todaiji. Niestety, klęski żywiołowe totalnie niemal zniszczyły Daianji, która kiedyś zaliczano do siedmiu wielkich świątyń stolicy. Obecnie jest to tylko jeden budynek z dzwonnicą. Przy nim znajduje się wypielęgnowany ogród oraz dwa posągi: Jizo oraz Chigo-daishi. Także we Wschodniej stolicy leży Shin-Yakushiji z 742 roku, ufundowana przez cesarzową Komyo, jako prośba o wyzdrowienie cesarza Shomu. Otaczany jest tam kultem Budda Yakusji, czyli Uzdrowiciel. Oczywiście znajdują się także dzielnice handlowe, mieszkalne, czasem też miejsca nieużytkowane, przykładowo jest nim chociażby pierwotne centrum. 8 obiektów w Narze zostało uznanych za Dziedzictwo Światowe Ludzkości. Są to: * świątynia Tôdaiji,
* świątynia Kôfukuji,
* chram Kasuga-Taisha,
* las Kasugayama,
* świątynia Gangôji,
* świątynia Yakushiji,
* świątynia Tôshôdaiji,
* teren dawnego pałacu w Nara.
Wiele powyższych omówiono w osobnych tekstach, dlatego tutaj powiem kilka słów o pozostałych. Las Kasugayama leży tuż obok chramu Kasuga-Taisha. Jako miejsce święte dla shintoizmu był chroniony od 841 roku przed wyrębem i polowaniami. Jest to więc chyba najstarszy park narodowy na świecie, oaza pierwotnej przyrody w obrębie samego miasta. Świątynia Gangoji jest natomiast być może najstarszą ze wszystkich. Ufundował ja Soga Umako w VI-ym stuleciu, jako Asukadera. Kiedy Nara stała się stolicą Gangoji została tam przeniesiona. Także w okresie heian rozwijała się. Z tej epoki pochodzi budynek Gokuraku-bo, czyli Rajskie Kwatery pełniące funkcje pomieszczenia dla mnichów. Gokuraku-bo jest skarbem narodowym. W XII-ym wieku świątynia ta była postrzegana jako niezwykle mocny ośrodek amidyzmu. Z kolei teren dawnego pałacu to miejsce wielu poszukiwań archeologicznych, otwarte dla zwiedzających od 1998 roku. Przy czym prace badawcze są kontynuowane.

Mniej więcej dawnej Prawej Stronie Stolicy odpowiada dzisiejsza Zachodnia Stolica. Także ta część miasta posiada wiele wartych obejrzenia skarbów. Jednym z nich jest na przykład Saidaiji, niegdyś zaliczana do siedmiu wielkich świątyń stolicy. Założona była w 765 roku przez cesarzową Shotoku, a o jej olbrzymim wpływie do dzisiejszego dnia świadczą okoliczne nazwy kwartałów zawierające wyraz "saidaiji". Świątynia jednak po ustanowieniu stolicy w Kioto nie potrafiła utrzymać swojej pozycji. Wyznacznikiem okresu upadku może być tutaj 846 rok, w którym to nawiedzana przez klęski żywiołowe Saidaiji popadła w ruinę. Nieco lepiej działo się w Kamakurze, gdy mnichowi Eisonowi udało się podnieść ją z totalnego upadku, jednak to było wszystko, na co mogła liczyć świątynia, która swego czasu należała do najwpływowszych. Obecnie nie dysponuje takimi wspaniałościami jak Todaiji, czy Kasuga, ani pod względem budowli pochodzących z XVII wieku, ani zgromadzonych dzieł sztuki. Jednakże właśnie tutaj odbywa się dwa razy do roku, w druga sobotę i niedzielę kwietnia oraz w drugą niedzielę października, ceremonia herbaty. Festiwale te są uznawane za jedne z najważniejszych wśród wszystkich imprez organizowanych w Narze. W Zachodniej Stolicy znajdują się także uznane Światowym Dziedzictwem Ludzkości świątynie: Yakushiji i Tôshôdaiji.
Nara jest nowoczesna, ale należy do miast, które chlubią się swoją przeszłością i potrafią na niej zarobić. Jednakże zysk jest obustronny. Wiele bowiem pięknych miejsc, budowli, ogrodów cieszy oko nawet na zdjęciach, co zaś dopiero na żywo, przy bezpośrednim spotkaniu.